İmara Esas Jeolojik Etüt Raporu Nedir?

Yapılaşma ve yerleşim ile ilgili önemli gerekliliklerden birisi de imara esas jeolojik jeoteknik etüt raporu olarak gösterilebilir. Bu rapor, sıklıkla zemin etüt raporu ile karıştırılır ancak iki rapor birbirlerinden farklı nitelikler taşımaktadırlar. Bu yazının içeriğinde jeolojik etüt raporu olarak da bilinen imara esas jeolojik etüt raporu ile ilgili bilinmesi gereken temel bilgilere ve raporun genel yapısı hakkında merak edilenlere değinilecektir.

İmara Esas Jeolojik Etüt Raporu Nereden Alınır?

Jeolojinin konusu olan tüm saha çalışmaları ve etütlere ilişkin verilerin tespit edilmesi, sayısal verilere dönüştürülmesi, analiz edilmesi ve yorumlaması gibi işler yalnızca jeologlar tarafından yapılabilir. Bu yönden eğer imara esas jeolojik rapor gereksinimi söz konusuysa, bu raporun alınabilmesi adına ilgili şartları taşıyan bir jeoloji firmasına başvurulması gerekmektedir. Raporun talep edileceği jeoloji firmasının, güncel olarak Jeoloji Mühendisleri Odası tarafından tescilinin yenilenmiş olması gerekmektedir. Jeolojik etüt raporu fiyat değerlendirmesi yapılırken arazinin büyüklüğü, jeolojik durum, jeomorfolojik durum, yeraltı suyu derinliği, jeolojik birimlerin kalınlığı, jeoteknik koşullar gibi diğer birçok parametre önem kazanmaktadır.

İmar Planına Esas Jeolojik Jeoteknik Etüt Raporu Formatı ve Genelgesi

İmar planına esas jeolojik ve jeoteknik etüt raporunun hazırlanmasında uyulması gereken belirli şartlar vardır. Bu şartlar oluşturulacak olan raporun şeklini ve içeriğini belirlemekle beraber standartlaştırılmak adına bir genelge ile açıklanmıştır. İlk defa 19.08.2008 tarihinde yayınlanan 10377 sayılı genelgesinde belirtilen Format 3’e göre İmar Planına Esas Jeolojik-Jeoteknik Etüt Raporu hazırlanmaktadır. Plana Esas Jeolojik, Jeolojik- Jeoteknik ve Mikrobölgeleme Etüt Genelgesi, Türkiye’de imara yönelik jeolojik ve jeoteknik etüt raporlarının belirli standartlara uygun olarak hazırlanmasının önünü açmıştır. Bu genelgeye göre, hali hazırda yerleşimin bulunduğu veya yerleşimin yapılacağı bölgelerde afetlere ve mühendislik problemlerine bağlı hasarların minimize edilebilmesi ve afet için olağan korunmayı sağlayacak planlamanın oluşturulabilmesi için Jeolojik- Jeoteknik Etüt ve Mikrobölgeleme Etüt Raporları’nın hazırlanması gerekmektedir.

14.06.2014 tarih ve 29030 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan Mekansal Planlar Yapım Yönetmeliği’nin Yedinci Bölüm: İmar Planına Dair Esaslar, 21. Madde, 6. Bendinde de belirtildiği üzere “Onaylı jeolojik-jeoteknik veya mikro bölgeleme etüt raporu bulunmayan alanlarda imar planları hazırlanamaz”. Yani bir imar planının hazırlanabilmesi için öncelikle ilgili imara yönelik olarak hazırlanmış bir jeolojik jeoteknik etüt raporu söz konusu olması gerekmektedir. Geniş anlamıyla belirtilen bu raporun yasal anlamda da imar planları için bağlayıcı olduğu söylenebilir. Şayet bu rapor kapsamında yerleşime uygun olmadığı tespit edilen bölgelerde yapılaşmaya izin verilmemektedir.

Yerleşime Uygunluk Değerlendirmesi Nasıl Yapılır?

Yerleşime uygunluk değerlendirmesi, alanında yeterli donanıma sahip jeologlar tarafından yapılmaktadır. Jeoloji mühendislerinin, jeolojik-jeoteknik ve jeofizik analizlerine bağlı olarak oluşturulan imar planına esas jeolojik jeoteknik etüt raporları kapsamında, yerleşim alanlarındaki doğal afet risklerinin açıklanması işine yerleşime uygunluk değerlendirmesi adı verilir. Çalışma sahasının yerleşime uygunluk değerlendirmesi sonucunda aşağıdaki değerlendirmelerden birisi seçilmektedir.

Yerleşime Uygun Alanlar: İlgili bölge içerisinde, deprem haricinde herhangi bir afet riski bulunmayan, jeolojik-jeoteknik nitelikleri yönünden herhangi bir mühendislik sorunu olmayan ve önlem gerektirmeden planlamaya uygun olan alanlardır.

  • Uygun Alanlar 1 (UA-1) : Zemin Ortamlar
  • Uygun Alanlar 2 (UA-2) : Kaya Ortamlar

Önlemli Alanlar: İlgili bölge içerisinde, afet riski ve/veya jeolojik-jeoteknik nitelikleri sebebiyle, yapılaşma öncesinde ya da yapılaşma sırasında belirli önlemleri alıyor olmak kaydıyla planlamaya ve yapılaşmaya uygun olan alanlar.

  • Önlemli Alan 1 (ÖA-1) : Deprem Tehlikesi Açısından Önlemli Alanlar
    • Önlemli Alan 1.1 (ÖA-1.1) : Sıvılaşma Tehlikesi Açısından Önlemli Alanlar
    • Önlemli Alan 1.2 (ÖA-1.2) : Diri Fayların Tetiklediği İkincil (Tali) Fay Yüzey Deformasyonları Açısından Önlemli Alanlar
  • Önlemli Alan 2 (ÖA-2) : Kütle Hareketi Tehlikeleri ve Yüksek Eğim Açısından
    • Önlemli Alan 2.1 (Ö.A-2.1) : Önlem Alınabilecek Nitelikte Stabilite Sorunlu Alanlar
    • Önlemli Alan 2.2 (Ö.A-2.2) : Önlem Alınabilecek Nitelikte Kaya Düşmesi Sorunlu Alanlar
    • Önlemli Alan 2.3 (Ö.A-2.3) : Önlem Alınabilecek Nitelikte Heyelan ve Kaya Düşmesi (Kompleks Hareket) Sorunlu Alanlar
    • Önlemli Alan 2.4 (Ö.A-2.4) : Önlem Alınabilecek Nitelikte Erime Boşlukları Açısından Sorunlu Alanlar
  • Önlemli Alan 3 (ÖA-3) : Su Baskını Açısından Önlem Alınabilecek Alanlar
  • Önlemli Alan 4 (ÖA-4) : Çığ Düşmesi Açısından Önlem Alınabilecek Alanlar
  • Önlemli Alan 5 (ÖA-5) : Mühendislik Problemleri Açısından (Şişme, Oturma, Taşıma Gücü v.b.) Önlem Alınabilecek Alanlar
    • Önlemli Alan 5.1 (ÖA-5.1) : Önlem Alınabilecek Nitelikte Şişme, Oturma Açısından Sorunlu Alanlar
    • Önlemli Alan 5.2 (ÖA-5.2) : Dolgu Alanlar
    • Önlemli Alan 5.3 (ÖA-5.3) : Yüksek Yeraltısu Seviyesine, Deniz Suyu Girişimi v.b. Sorunlu Alanlar

Ayrıntılı Jeoteknik Etüt Gerektiren Alanlar: İlgili bölge içerisinde afet riski ya da daha detaylı jeolojik-jeoteknik bilgilere ve analizlere ihtiyaç duyulan, yapılan mevcut çalışmalar ile üzerinde tam bir kanıya ulaşılamamış alanlar.

Yerleşime Uygun Olmayan Alanlar: İlgili bölge içerisinde afet riski ve/veya jeolojik-jeoteknik nitelikler, kanunlar ve benzeri nedenler ya da teknik açıdan ve ekonomik açıdan önlem alınması mümkün olmayan alanları olması sebebiyle yapılaşmaya gidilemeyecek olan alanlar.

  • Deprem Tehlikesi Açısından Uygun Olmayan Alanlar (UOA-1)
    • Uygun Olmayan Alanlar 1.1 (UOA-1.1) : Diri Fay Yüzey Faylanması Tehlike Bölgesi (Faya Tampon Bölgesi)
    • Uygun Olmayan Alanlar 1.2 (UOA-1.2) : Yanal Yayılma Riskli Alanlar
  • Kütle Hareket Tehlikeleri Açısından Uygun Olmayan Alanlar (UOA-2)
    • Uygun Olmayan Alanlar 2.1 (UOA-2.1) : Heyelan Riskli Bölgeler
    • Uygun Olmayan Alanlar 2.2 (UOA-2.2) : Kaya Düşmesi Riskli Bölgeler
    • Uygun Olmayan Alanlar 2.3 (UOA-2.3) : Heyelan ve Kaya Düşmesi (Kompleks Hareket) Riskli Bölgeler
    • Uygun Olmayan Alanlar 2.4 (UOA-2.4) : Çökme (dolin v.b. karstik boşluk çökmeleri, tasman v.b. hareketler) Açısından Riskli Bölgeler
  • Uygun Olmayan Alanlar 3 (UOA-3) : Taşkın Alanları
  • Uygun Olmayan Alanlar 4 (UOA-4) : Çığ Düşmesi Riskli Alanlar